Ötən ilin noyabrın 10-da Azərbaycan, Rusiya prezidentlərinin və Ermənistan Baş nazirinin imzaladığı üçtərəfli bəyanatda Laçın dəhlizinə alternativ yolun çəkilməsi nəzərdə tutulur. Bəyanatının 6-cı bəndinə əsasən, üç il ərzində Laçın dəhlizi boyunca Xankəndi ilə Ermənistan arasında rabitəni təmin edən yeni bir nəqliyyat marşrutunun inşası üçün bir plan müəyyən ediləcək. Həmin bu marşrutu qorumaq üçün sonra orada yenidən Rusiya sülhməramlı kontingenti yerləşdirilməlidir.
Bu barədə Prezident İlham Əliyev də ötən il Laçın rayonunun boşaldılması ilə bağlı xalqa müraciətində danışmışdı: "Ancaq mən hesab edirəm ki, biz bunu daha tez müddətdə edə bilərik. Yeni dəhlizin parametrləri müəyyən olunandan sonra Laçın şəhəri də bizə qaytarılacaqdır. Bu, xüsusi diqqətəlayiq məsələdir. Çünki əgər mən bunu bu Bəyanata saldırmasaydım, Laçın dəhlizi Laçın şəhərini həmişə əhatə edəcəkdi".
Bu plan qüvvəsində qalırmı?
Qalırsa həmin istiqamətdə hansısa iş görülübmü?
Bu ilin sentyabrın 16-da Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan parlamentin iclasında bildirib ki mövcud Laçın dəhlizinin dəyişməz qalması üçün Ermənistan əlindən gələni edəcək. Onun sözlərinə görə, bu mövzuda "Qarabağ hakimiyyəti" və Rusiya sülhməramlı korpusunun komandanlığı ilə işçi müzakirələr aparılıb, sonra Ermənistan nümayəndələri də onlara qoşulacaq.
Azərbaycanda deyilənlər...
Bu məsələ ilə bağlı suallara Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyindən cavab almaq mümkün olmayıb. Azərbaycan Avtomobil Yolları Dövlət Agentliyindən də "Turan"a bildirilib ki, bu barədə, hələlik, heç bir rəsmi məlumat yoxdur: "Laçın şəhərindən yan keçəcək yeni dəhliz yolunun inşası barədə rəsmi məlumat olduqda ictimaiyyətə açıqlanacaq".
Milli Məclisin Beynəlxalq münasibətlər və parlamentlərarası əlaqələr komitəsinin üzvü Elman Nəsirov isə "Turan"a deyib ki, Azərbaycan dövlətinin mövqeyi qətiyyətli və birmənalıdır: "Bu mövqeyi cənab Prezident İlham Əliyev formalaşdırır və bütün dünyaya bəyan edib ki, Azərbaycan Ermənistanla bütün iqtisadi kommunikasıyaları açmağa hazırdır. Bu, regionun gələcəyi üçün çox önəmlidir".
"Zaman tələb edir, sonrakı mərhələdə reallaşacaq"
Onun sözlərinə görə, Nikol Paşinyanın manevrlərinə və alternativ yolları təklif etməsinə baxmayaraq, Azərbaycan məhz Zəngəzur dəhlizinin (Ermənistanın Sünik vilayətindən keçməlidir) açılmasına nail olacaq: "Laçın dəhlizinə alternativ yolun açılması məsələsi plandadır, zaman tələb edir və sonrakı mərhələdə reallaşacaq".
Siyasi şərhçisi Azər Qasımlı isə AzadlıqRadiosuna bildirib ki, 10 noyabr bəyanatında bu, açıq göstərilsə də, təfərrüatlar və texniki məsələlər barədə məlumat yoxdur: "Bu yolun haradan keçəcəyi, necə bir yol olacağı, maliyyəsini kimin verəcəyi barədə heç nə yazılmayıb. Fərz edək ki, bu yol İlham Əliyev çıxışında dediyi kimi tikiləcək, amma bu yol haradan keçəcək? Bu barədə heç bir rəsmi məlumat yoxdur".
"Rusiyadır, istədiyi kimi onu interpretasiya edə bilər"
Onun sözlərinə görə, ola bilsin ki, bu, Rusiyanın maraqlarına o qədər də uyğun deyil: "Ona görə də həmin yol tikilmir. Üçtərəfli bəyanatda detallar əksini tapmayıb deyə, güclü tərəf - hansı ki, Rusiyadır, - istədiyi kimi onu interpretasiya edə bilər və bu sənəd onun əlini-qolunu açır".
Ekspertin fikrincə, hər şey Azərbaycan-Rusiya münasibətlərdən asılı olacaq: "Münasibətlər konflikt səviyyəsində olmayacaqsa, ola bilsin ki, Laçın dəhlizinə alternativ yol açılsın. Ya da ki, bunu, ümumiyyətlə, etməsinlər. Bunu proseslər göstərəcək".
Xatırlatma
2020-ci ildə İkinci Qarabağ müharibəsi nəticəsində Azərbaycan Dağlıq Qarabağ bölgəsinin bir hissəsinə və ətraf 7 rayona nəzarəti bərpa edib. (Laçın rayonu daxil. Amma Laçın şəhərindən dəhliz keçir və ora Azərbaycan nəzarət etmir) Həmin ilin 10 noyabr razılaşmasına (Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya arasında) əsasən, döyüşlər dayandırılıb, Laçın dəhlizində və qoşunların təmas xəttində Rusiya sülhməramlıları yerləşdirilib. Keçmiş Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin çox hissəsinin tanınmayan qurumun və Rusiya sülhməramlılarının nəzarətində qaldığı bildirilir.
Qarabağ münaqişəsi 1988-ci ildə başlayıb. Daha sonra Ermənistan və Azərbaycan arasında silahlı toqquşmalar başlayıb. 1994-cü ildə gerçəkləşən atəşkəs razılaşmasına qədər Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsi və ona bitişik 7 rayonu işğal edilmişdi.
